سرعين - اردبيل
آب چشم،پهن سويي،ژنرال،ساري سو، قهوه سويي،گاوميش گلي،بش باجيلار و ويلادرق با درجهٔ حرارت بين۱۶تا۴۵ درجهٔ سانتيگراد چشمههاي معدني اين شهر توريستي را تشكيل مي دهند. خواص درماني درجهٔ حرارت آبگرم ها آرام بخش ۳۷ مجتمع آبدرماني سبلان دردهاي مفصلي ۳۷ استخر بزرگ باجيلار آرام بخش ۳۵ حمام شفا روماتيسم آرام بخش ۵۶ گاوميش گلي استحمام آرام بخش ۳۷ قره سو استحمام آرام بخش ۳۸ ساري سو دردهاي مفصلي ۳۰ قهوه سويي دردهاي مفصلي ۴۲ ژنرال استحمام آرام بخش ۳۰ آب چشم استحمام آرام بخش ۳۵ پهن سويي گوارش،معده،كليه ۰ آب معدني ويلادرق آبگرم هاي سرعين:
به گفتهٔ كارشناسان آبهاي معدني ژنرال،پهن سويي،قهوه سويي وقره سوكه از لايههاي مس مي جوشدداراي خواص تأثيرگذاردرمعالجهٔ امراض روماتيسمي، دردهاي مفصلي و اعصاب مي باشند.اين افراد مي گويند:آب معدني «ويلادرق»كه در روستاي زيبا و سرسبزي به همين نام واقع است برخلاف سايرچشمههاي معدني سرعين داراي آب سرد بوده و علاوه بر استحمام بهعنوان يك نوشيدني موث ر نيز مورد مصرف قرار مي گيرد.آب اين چشمه داراي مزهاي ترش و گازدار بوده و براي امراض گوارشي به ويژه سوء هاضمه بسيارموثر ميباشد.منطقهٔ سياحتي«سردابه»نيز با آبگرم معروف خود در ۲۵ كيلومتري شمال غربي شهر اردبيل در منطقهٔ ييلاقي در دامنهٔ سبلان واقع است. چشمهٔ آب معدني اين منطقه با آبدهي ۲۵ ليتر در ثانيه و حرارت ۳۵ درجه سانتيگرادداراي تركيبات شيميايي كلسيم، سولفات كلسيم، سولفات منيزيم ونمك ميباشد و به اعتقاد متخص صين در معالجه بيماري يرقان تأثير بسزايي دارد.چشمهٔ معدني «قوتور سوئي» به همراه چند چشمهٔ مكم ل و كوچك كه در دامنه غرب سبلان و شهرستان مشكين شهر واقع ميباشد به عل ت مجاورت با معادن گوگرد داراي تركيبات گاز سولفور بوده و در معالجه امراض بسيار مفيد ميباشد. چشمههاي آب اسك درنود وشش كيلومتري شرق تهران و در دامنه جنوبي قلعه دماوند، در كنار رودخانه هراز از ميان سنگهاي آهكي ژوراسيك چشمههايي با آب اسيدي و حاوي و گوگرد ميجوشند كه به نام چشمههاي آباسك معروفند. در رابطه با منشاء اين چشمهها نظرهاي مختلفي وجود دارد، برخي گرم شدن آبهاي نفوذي موجود در پشت سد لار در اثر انرژي زمين گرمابي را عامل پيدايش اين چشمهها ميدانند و عدهاي اين آبها را به فعاليتهاي آتشفشاني نسبت داده و منشاء آن را هيدروترمال ذكر ميكنند. چشمه آبگرم محلات در جنوب غرب تهران و در ۳۰ كيومتري غرب دليجان در دامنه ارتفاعات اين منطقه از زمين خارج ميشود. در اطراف اين چشمه معادن بزرگ تراورتن ديده ميشود كه حاصل رسوبگذاري آب اين چشمهها در گذشته است. گرماي آب اين چشمهها به فعاليتهاي آتشفشاني در شمال اين منطقه مربوط ميشود. آبهاي سطحي پس از نفوذ در داخل شكستگيها و انحلال مواد آهكي از حد فاصل برخورد دو سري تشكيلات كوههاي محلات كه از جنس آهك و متعلق به كرتاسه است خارج ميگردند مشكين شهر شهرستان مشكين شهر در شمــال غربي ايران و ۸۳۹ كيلومتري تهران واقع شده است اين شهر در ۹۰ كيلومتري شهـــر اردبيل و در مسير تبريز به مغان واقع شده است ارتفاع آن از سطــــح دريا ۱۶۲۵ متر است. متاسفانه مشكين شهر فاقد فرودگاه ميباشد و نزديكترين فرودگاه به مشكين شهر در شهر اردبيل واقع شده است و حدود ۱۰۰ كيلومتر با مشكين شهر فـاصــله دارد. بهترين راه براي مسافرت به مشكين شــهــــر استفاده از وسائط نقليه شخصي يا عمومي است. زمـان مسافرت از تهران به مشكين شهر با اتوبوس ۱۱ سـاعت و با وسيله شخصي بين ۷ تا ۱۰ ساعت است. آبگرمهاي معدني مشكين شهر اين شهرستان داراي هشت چشمه معـــدني است كه به فاصله تقريبي ۱۹ كيلومتري مشكين شهر قرار دارند. اين چشمهها عبارت اند از: ۱) چشمه آبگرم قينرجه ۲) چشمه آبگرم قوتورسوئي ۳) چشمه آبگرم ايلاندو ۴) چشمه آبگرم شابيل ۵) چشمه آبگرم دوبدو (دودو) ۶) چشمه آبگرم موئيل ۷) چشمه آبگرم آق سو ۸) چشمه آبگرم ملك سوئي
چشمه آبگرم قينرجه اين چشمه در جنوب مشكين شهــر و به فاصــله تقريبي ۱۵كيلومتري آن واقع شده است. به سبب گرماي زياد، آب چشمه رابا مقداري آب سرد رودخانه مي آميزند و در حوضچــــهاي براي استحمام مورد استفاده قـــرار مي دهند. آب چشمه در رديف آب هاي معدني كلرورسديك يا كلرور هيپوتونيك و گـازدار و خيلي گـــرم و داغ است. استفاده از اين آب براي درمان لنفاتيسم، راشي تيسم، بيماري هـــاي زنانه، روماتيسم هاي مزمن سـودمند است و نيز صفــرا آور و زياد كننده ترشحات دهـان و معده است. به خاطــر دمــاي بالاي آب چشمــه، به عنوان تسكين دهنده، ضــدتورم، ضد درد، تسهيل كننده عمــل تنفس و اتساع عــروق سطحي بدن مـورد استفــاده قرار مي گيرد.
چشمه آبگرم قوتورسوئي اين چشمه يكي از مشهورترين چشمــههاي مشكين شهـر و دامنه سـرسبز سبــلان است كه در ۲۵ كيلومتري جنوب لاهـرود و ۴۸ كيلومتري جنوب مشكين شهــر واقع شده است. درجـــه حــرارت آب در حــوض و نزديك مظهر چشمه، ۴۱ درجه است. آب اين چشمه، در گــروه آب هــاي معـدني سولفاته كلسيك و سديك و گوگرددار گرم قرار دارد. اين چشمه در درمان بيمـاري هاي روماتيسمي و پوستي مورد استفاده قرار مي گيرد. آب اين چشمه روي بيمــاري هاي مجــاري تنفسي، برونشيت هاي مزمن همراه يا بدون آسم، ســرفه هـــاي تشنجي، تشنجهاي عضلا ني، جــوش هـاي بدن و آماس و دردهاي مفصلي اثر مفيد و موثر دارد. چشمه قوتور سوئي كه در حقيقت از لحــاظ درمــاني نگين چشمه هــــاي سبلان محسوب ميشود به علت داشتن مقدار زيادي گـــاز SH۲ و حرارت حدود ۳۸ درجه سانتيگراد جايگاه محســوسي در ميان تمام چشمه هـــاي سبلان دارد. در منابع بين المللي كنگــرههاي هيدرولوژي در اروپا بارها روي اثر گاز SH۲ كه از لحاظ علمي ثابت شده تاكيد ميشود. در حـاليكه اثر كاتيون ها و آنيون ها و مواد معدني در ساير چشمهها كه فاقد گاز مزبور هستند هنوز از نظر علمي مورد بحث است بنا بر اين با استناد به عصاره كنگـرههاي تشكيل شده اثر گاز SH۲ در بدن ثابت شده و بطور خلاصــه به اين ترتيب است كه گاز SH۲ پس از حــدود ۴۰ ثانيه يعني كمتر از يك دقيقه به مقدار زياد در پوست بدن انسان جذب مـي شود و نفوذ ميكند (مشاهده عيني آن سرخــي خيلي زياد استفاده كنندگان از چشمه آب معدني قوتور سوئي است كه پس از چند دقيقه در پوست و بدن استفـاده كنندگان مشاهده مي گردد)و اين به علت نفوذ گاز SH۲ و متعاقب آن باز شدن مويرگ ها و عروق زير پوست مــي باشد كه در اصطلاح پزشكي آن را گشادگــي رگ هــا (Vasodilation)مي گويند در اثر اين عمـل پر خوني زياد در زير پوست ايجاد شده ودر اطراف مفصل ها از جمله مفصل هاي ستون فقرات زانو شانهها خــون بشدت جريان پيدا نموده و بطور خلاصه اثر درماني خود را به علت جريان شديد خون در اين نواحي كه قبلا كم بوده ايجـاد مي نمايد و نهايتا در مفصــل ها ايجاد كم دردي و يا بي دردي ميكند. اين خلاصــهاي از اثر اوليه گـاز SH۲ است كه اين گـاز پس از نفوذ در پوست در سلول هاي ايمني مسئول دفاع بدن اثر گذاشته و در سيستم ايمني بدن كه وظــايف آن به عهــده گلبول هاي سفيد است دخــــالت نموده و نهايتاً پس از استفاده هــاي متعـدد از آب گــازداربه مدت سه هفته سيستم ايمني نيز تغييراتي حاصــل نمـوده و اين خــود باعث بهبودي بعضي از اشكــال رماتيسمي ميشود .
چشمه آبگرم ايلاندو در فاصـله ۱۱ كيلــــومتري جنوب مشكين شهــر از زمين مي جـــوشد. آب چشمه ايلاندو از نوع آب هاي معدني كلروسولفاته بيكربناته كلسيك گــازدار و گرم است. به خاطر دماي بالاي آب، تسكين دهنده دردهــاي عمـومــي بدن و تقويت كننده حـالت عمومي بدن و نيز تمدد اعصــاب است و نيز به موجب داشتن بيكربنات و سولفات مي توان از آن براي درمــان بيماري هاي جلــدي، دردهـاي روماتيسمي مزمن، بيماري هاي تنفسي و گوارشي، بيماري هاي زنانه استفاده كرد.
چشمه آبگرم شابيل اين چشمه در۲۷ كيلومتري لاهــرود و در چند كيلومتري آبگــرم قوتورسوئي و در پاي تپهاي واقع شده است. دماي آب در مظهــر چشمه ۴۸ درجــه سانتي گراد است. ظـــاهر آب زلال، كمي ترش مـزه، بي رنگ و نيز كمــي بودار است. آب اين چشمـه، در رديف آب هاي معدني اسيد بيكربنات يا بيكربناته سديك قــرار دارد. به خاطـر وجود مقـــدار زيادي اسيد كربنيك، از آب آن براي درمان بيمــاري هــاي حــركــتي، عصــبي (درمان پادرد و كمر درد) استفاده ميشود.
چشمه آبگرم هرسين چشمه گرماب هرسين در ميان چشمههاي آب گرم از خصوصيات ويژه و فوق العادهاي برخوردار است. اين چشمه با دماي آب ۴۹-۴۷ درجه سانتيگراد يكي از گرمترين آبهاي معدني دنياست. در اواخر حكومت پهلوي در فاصله زماني سالهاي ۵۰ تا ۵۳ يك گروه آمريكايي به سرپرستي دو مهندس به نامهاي رنكو و مستر جري براي مطالعه ژئومرفولوژي منطقه جهت احداث سد بر روي قسمت ابتدايي رودخانه سيمره كه از تلاقي دو رود گاماسياب و قره سو از طرف غرب و رودهاي گزرود و سرشاخههاي چنار از طرف استان لرستان (شرق) در منطقه مستقر شدند. اين گروه دو گمانه يا غار افقي در دو طرف رودخانه سيمره در دامان كوههاي گله و سفيد كوه و نيز يك گمانه عمودي در كف رود سيمره حفر كرده، نمونههايي از بافت خاك تا اعماق زياد را جهت مطالعه در جعبههاي لاك و مهر شده قرار داده و از منطقه خارج كردند. حجم و وزن بسيار زياد اين نمونهها باعث شايعات شد. شايعه وجود معادن اورانيوم و بعدها منيزيوم در اين مناطق از همان اوان شكل گرفت. ولي در نقشههاي مربوط به منابع معدني ايران هيچ ذكري از موضوع نشده و ظاهراً همان مطالعات احداث سد بيشتر به واقعيت نزديك است. در مورد محل چشمه گرماب زيباترين تعبيـر در كتاب فرهنگ فارسي دكتر محمد معين، صفحهٔ ۱۶۶۱ به چشم ميخورد. «گاماساب از دشت اسدآباد و نهاوند در مقابل كنگاور جاري شده، دهلاقاني كوه را بريده، تشكيل تنگههاي باريك متعدد در آن ميدهد. بعد از آنكه رود ديناور ضميمه آن ميگردد، از پاي كوه بيستون ميگذرد و قبل از بيستون به جنوب منحرف ميگردد و از درههاي كوچكي عبور ميكند. سپس سياه آب يا قره سو ـ كه از مشرق كرمانشاه ميگذرد و پل تنگي دارد كه در جاده همدان به كرمانشاه واقع شده ـ بدان ملحق ميشود. پس از آن از تنگههاي گله عبور ميكند. اين تنگهها از حيث مناظر طبيعي زيباترين تنگههاي ايران به شمار ميرود. اين رود (سيمره) در تاريخ قديم به نام «اوكني» (ou kni) معروف بود...» با توجه به تعبيـر زيباي دكتر محمد معين از تنگه بين كوه گله و سفيد كوه به عنوان زيباترين تنگه ايران، ميتوان به جرات سهم بالايي از جاذبه و زيبايي آن را مديون چسمه گرماب الماس زاگرس دانست. متاسفانه عليرغم موارد فوق و صدها سخن ناگفته ديگر اين جاذبه منحصر بفرد گردشگري عليرغم وجود پلي باستاني از عهد پيش از اسلام كه شايد هنوز شناسايي هم نشده باشد و عرصههاي بينطير منابع طبيعي هنوز ناشناخته و مهجور مانده است