بهبهان يكي از شهرهاي استان خوزستان در ايران است. به استناد دانشنامه ايرانيكا شهر بهبهان با جمعيت شهري حدود 202٬00 نفر (بر اساس سرشماري سال 1986)مركز شهرستان بهبهان نيز است.اين شهر از ديرباز مركزيت منطقه ارگان و كهگيلويه را بر عهده داشته است.

پيشينه شهر
ارگان/ آرياگان/ ارجان در زمان ساسانيان در محلي كه هم اكنون در بخش شمال بهبهان واقع است و يادگارهايي از تمدن عيلامي را در خود جاي داده است بازسازي شده و به نام آرياگان ناميده شد. آرياگان در زمان ساسانيان يكي از چهار شهر مهم ايران بود. زمينهاي حاصلخيز و آب كافي كه از رودخانههاي مجاور تامين ميشد باعث رونق كشاورزي اين منطقه شده بود. قرار گرفتن بر راه بين فلات ايران و جلگه خوزستان ارگان را به مركز تجاري تبديل نموده بود كه اهميت استراتژيك غير قابل انكاري داشت. بيشتر زمينهاي آرياگان به كشت انگور و زيتون اختصاص داشت و گونههاي مختلف غلات در ارگان بسيار پربار بودند. ناصر خسرو قبادياني بلخي در كتاب خود ميآورد كه كشت زيتون در ارگان به اندازهاي بود كه وقتي از زمين به بالا مي نگري ديدن آسمان امكان ندارد. ارگان آخرين شهري بود كه در برابر يورش اسكندر مقاومت كرد. سردار محلي ارگان به نام آريابرزن (آريوبرزن) در تنگهاي به نام "تنگ تكاب" (شمال بهبهان كنوني) راه را بر اسكندر بست و به همراه تمامي يارانش شهيد شدند. بعدها بر اثر زمين لرزه شكستن سدي كه بر رودخانه تاب/طاب (مارون كنوني) بسته شده بود ارگان به زير آب رفت. مردمي كه از زلزله و غارت قبايل كوچ نشين مناطق مجاور (كهگلويه كنوني) جان به در بردند در منطقهاي كه پيش از آن محل نيايششان بود و بهان ناميده ميشد گرد هم آمدند و براي چندگاهي آنجا زيستند. بعدها گروهي از مهاجرين دياربكر (در تركيه كنوني) به اين افراد افزوده شدند و در محلي كه بهتر از "بهان" بود شهري را بنا كردند كه به"بهان" ناميده شد. پس از يكجا نشين شدن عشاير در زمان رضا شاه پهلوي اقوامي از "لر"هاي كوچ نشين در اطراف بهبهان سكني گزيدند كه زبان و آداب و رسومشان به كلي با بهبهاني ها متفاوت است. در همين زمان و پس از تقسيمات جديد كشوري بهبهان از استان فارس جدا شده و به استان خوزستان پيوست.
امروزه جمعيت بهبهان را تركيبي از پارسي تبارهاي بهبهاني و لرهاي مهاجر از اطراف تشكيل ميدهند. مردم بهبهان فارسي را به لهجه محلي بهبهاني صحبت ميكنند كه گونهاي كهن از سخن گفتن پارسي است و شباهت هايي دستوري با گويش مردم بخشهايي از استان فارس (براي نمونه اردكان) و همچنين بخشهايي از استان بوشهر دارد. براي نمونه: جاي شناسه فاعلي و مفعولي در گويش بهبهاني با فارسي امروزي متفاوت است. فعل كشتتم به معناي "تو مرا كشتي" ميباشد و همانگونه كه مي بينيد شناسه فاعلي ("ت" دوم) پيش از شناسه مفعولي (م) به كار برده ميشود. اين روند ساختار سازي در كرد زبانهاي منطقه اورامان نيز رايج است. واژگان و الفاظي مثل "كو" شناسه تعريف جمع (بچكو = بچه ها) و "پيرسيك" و "پيرسوك" (به معناي پرنده پرستو) كه در استان فارس به چشم ميآيند در بهبهان نيز رايجند. مردم بهبهان براي فعل "رفتن" هنوز از مصدر " شدن " استفاده ميكنند كه اين در نوشتارهاي پارسي باستاني و همچنين لهجههاي قديمي مردم تنگستان و بوشهر و با اندكي تغيير در استانهاي كردستان و كرمانشاه و آذربايجان غربي ("بچيم" به معناي "بشيم" يا "برويم") نيز بگوش ميرسد.
از شاعران نامي بهبهان ميتوان از ميرزاي شوقي (دوران قاجار) نام برد كه مجموعه اشعار او به تازگي گردآوري و با نام ديوان اشعار ميرزاي شوقي چاپ شده است.
از موسيقيدانهاي بهبهان نيز ميتوان به نكيسا (متفاوت از نكيساي نامي) اشاره نمود كه در نوازندگي تار و آواز بسيار چيره دست بوده است.

جاذبههاي گردشگري
مكانهاي تاريخي بهبهان شامل آتشكده چهار طاقي (ساساني) ، پل و بند ارجان (ساساني)، حمام بكان (ساساني) و مدرسه خيرآباد (صفوي) ، ويرانههاي شهر باستاني ارگان (آرياگان) ، تنگ سورك (اشكاني)، قلعه ارگان و خانه نجف خان ميباشند. در سالهاي اخير سازمان ميراث فرهنگي اقدام به مرمت خانه محسنيها كرده است كه متعلق به زمان رضاشاه است. از ديگر جاذبههاي بهبهان ميتوان به موزه مردم شناسي اشاره كرد. همچنين بهبهان با وجود آب و هواي گرم و خشك منطقه ، از مناظر طبيعي بخصوص در فصل بهار برخوردار است.همچنين منطقهٔ تفريحي خارستان كه تازگي ها درست شده يكي از پربازديدترين مناطق شهرستان ميباشد
مراكز ديدني
آبانبار مله پير گل سرخ
قلعه ارجان
قلعه هاي گلاب
قلعه باسيف
محوطه باستاني ارجان
ويرانه هاي شهربه گوار
پل امام رضا
پل كسري
پل دختر ارجان
پل بند بكان
كتيبه تنگ تكآب
رودخانه زهره
مسجد جامع بكان

يكي از روستاهاي حومه بهبهان روستاي برج بموني آقا مي باشد كه در هفده كيلومتري جنوب شرقي آن واقع است . در روستاي برج بموني آقا يك برج كه بالاي تپه مشرف بر رودخانه از بناهاي اوايل قاجاريه است هنوزپيداست .علاوه بر اين تنوره از زمان گبر در كنار قنات هاي قديمي مر بوط به پيش از اسلام و يك آسياب آبي موجود است . يك پل فلزي نفر رو معلق مربوط به شركت نفت ايران - انگليس در روستاي برج بموني قرار دارد. اكثر اهالي ساكن اين روستا از خانواده هاي قره باغي از ايل آقاجري مي باشند.

پاركهاي شهر
شهرستان بهبهان داراي چندين پارك ميباشد كه از آن جمله ميتوان به پاركها آزادگان - بعثت - پارك كوثر - پارك ملت - پارك پرديس اشاره كرد كه در نقاط مختلف شهر پراكنده هستند.

ميادين اصلي شهر
مهمترين ميدان اين شهر ميدان شهيد جوانمردي است كه در مركز شهر قرار دارد.از ديگر ميادين آن ميتوان به ميدا بانك ملي - فلكه شيراز - ميدان هلال احمر(شير خورشيد سابق) - ميدان بيد بلند - ميدان دانشجو - ميدان معلم اشاره كرد.

منطقه شهري بهبهان
از مهمترين مناطق شهري ميتوان به هاشم آباد - منطقه تختي - كوي حجت - كوي پليس - كوي ذوالفقاري - منطقه مطهري - عدالت - چمنك -محله بقال ها - دانشگاه - كوي شهيد محمد جعفري اشاره كرد البته بيشتر جمعيت شهري در مركزشهر قرار دارند و منطقهاي مثل محمد جعفري جز مناطق حاشيه نشين محسوب ميشود.

ماهي تنوري صُبور

غذاي سنتي خوزستان


مواد لازم:

ماهي صُبور 2 عدد
سبزي پلويي 300 گرم
سبزي ماهي گشنيز و شنبليله كمي
پياز متوسط 2 عدد
سير 1 حبه
آب تمر هندي نصف ليوان
نمك و فلفل سياه به مقدار لازم
رب گوجهفرنگي يك قاشق غذا خوري
طرز تهيه:

ابتدا داخل شكم ماهي را تميز مي كنيم و مي شوييم. فلس ماهي را لازم نيست جدا كنيم. بهتر است مقداري شيره خرما بر پوست ماهي بماليم (ولي حتمي نيست) تا از سوختن آن به هنگام كباب كردن روي آتش، جلوگيري شود، چون پوست سوخته ي آن باعث ايجاد مزه تلخ مي شود.
شكم ماهي را كاملا باز كرده و صاف مي كنيم (مانند تصوير پايين).
مقداري آب تمرهندي روي شكم ماهيميريزيم تا جذب ماهي شود.
بهتر است مقدار شنبليه خيلي كم باشد تا مزه ي سبزي ماهي تلخ نشود. سپس سبزي ماهي و سبزي پلويي راشسته و خرد ميكنيم.
پياز و سير را نيز خرد مي كنيم.
سير و پياز خرد شده را سرخ مي كنيم. سپس با سبزي ماهي، سبزي پلويي و مقداري تمرهندي سفت مخلوط مي كنيم.

در مرحله بعد فلفل، نمك و بقيه آبتمرهندي را به همراه ربگوجه فرنگي به بقيه مواد اضافه كرده و هم ميزنيم و روي شكم ماهي مي ماليم.
مخلوط به دست آمده را كه روي شكم ماهي مي گذارند، به زبان محلي " حشو " مي گويند.
هدف از اين كار، خوشمزه شدن ماهي و جلوگيري از سوختن گوشت آن است.
سپس ماهيها را مانند تصوير به پشت (يعني شكم باز شده ي آن رو به بالا باشد) داخل توري قرار داده و آن را روي زغال كباب ميكنيم، و يا ميتوانيم آنها را درون فر گذاشته و كباب كنيم.
چند نكته :

كساني كه در آپارتمان زندگي مي كنند و امكان كباب كردن روي آتش براي آنها وجود ندارد، مي توانند از فر براي كباب كردن ماهي استفاده كنند.
قديم ها كه تنورهاي نانوايي سنتي وجود داشت، از اين تنورها براي كباب كردن ماهي صُبور استفاده مي شد.
در انتخاب ماهي صبور دقت كنيد كه ماهي نه زياد كوچك باشد و نه زياد بزرگ، چون كوچك آن، زياد تيغ دارد و بزرگ هم خوب پخته نمي شود (به اصطلاح مغز پخت نمي شود).
ماهي صبور بهتر است نر باشد (ماده ي آن شكم پف كرده دارد).
ماهي تازه پوست براق و متمايل به طلايي دارد.
بهترين نوع ماهي صُبور، متعلق به بهمنشير آبادان است.

با توجه به پيشينه تاريخي منطقه زاگرس كه در گذشته هاي دور مهد تمد ن و فرهنگ عيلاميان بوده، سرزمين خوزستان پيوسته بستر مناسبي براي رشد و شكوفايي هنر و صنايع دستي در زمينه هاي مختلف به شمار آمده است. همچنين تعدد و تكثر قومي و فرهنگي مرد م خوزستان (بختياري هاي ساكن شمال و شرق خوزستان، اعراب ساكن در جنوب و غرب استان و ساكنان بخشهاي مركزي كه عمد تا شهرهاي اهواز، دزفول، شوش و شوشتر را شامل مي شود) موجب شده تا صنايع دستي در خوزستان از تنوع چشمگيري برخوردار شود. وجود عشاير كوچ رو كه خود حافظ هنرها و صنايع دستي خاص هستند موجب تنوع رشته ها و نيز ترويج صنايع دستي به ديگر مناطق شده است.از عمده ترين صنايع دستي رايج در استان مي توان به طور مختصر به موارد زير اشاره كرد:كپوبافييكي از صنايع دستي بومي و خاص استان محصولاتي به نام كپو مي باشد كه با پيچش ساقه هاي مركزي و جوان نخل به دور ساقه هاي كرتك شكل مي گيرد و با نقش اندازي كامواهاي الوان، زيبايي آن چند برابر مي شود. مركز بافت كپو، د هستان «شهيون» واقع در شهرستان دزفول بوده و معمولا به شكل سبد هاي دردار و بدون در به صورت سيني در اندازه هاي مختلف رنگي و ساده بافته مي شود.حصيرحصيربافي از قد يمي ترين صنايع دستي و شايد كهن ترين آنها در استان مي باشد. اين هنر-صنعت در خوزستان بسيار پررونق بوده به طوري كه فراورد ه هاي آن در همه نقاط ايران عرضه مي شود. امروز در نقاط مختلف خوزستان هرجا كه دسترسي به برگ نخل و ني و تركه امكان پذ ير باشد مي توان حصيربافي را ديد. شهرهاي آبادان، خرمشهر، شاد گان و دشت آزاد گان از مراكز عمد ه توليد اين محصول است.قالي محلينوعي قالي با كيفيت بالا و نقوش بسيار متنوع در شمال استان توسط زنان و دختران بختياري بدون بكارگيري نقشه از پيش طراحي شده و فقط با تكيه بر ذ هن خلاق آنان توليد مي شود. نقوش اين قاليها بسيار متنوع و چشم نواز است و اكثر نقوش از طبيعت و محيط اطراف زند گي آنان مانند گل، كاسه، ماهي، پروانه، شانه و ... تشكيل مي گردد.شهرهاي مسجد سليمان، اند يمشك و ايذه از مراكز توليد اين محصول مي باشد.گليمهفتگل يكي از بخشهاي شهرستان رامهرمز از مناطق عمده توليد گليم در استان است كه اكثر بافند گان آن ترك زبان و از عشاير قشقايي هستند.احرامياحرامي(سجاده)نوعي زيرانداز محسوب مي شود كه در قد يم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد 90 در 70 سانتي متر توليدمي شده اما اكنون در ابعاد مختلف بافته مي شود و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان كناره يا روژله اي هم سفارش داده مي شود. به طور كلي بافت احرامي در خوزستان از سابقه ديرينه اي برخوردار بوده و بر روي دارهاي سنتي دووردي توليد مي شود. مواد اوليه آن را نخ پنبه و پشم تشكيل مي د هد و مراكز بافت احرامي در شهرستانهاي شوشتر، دزفول و بهبهان است.گيوهگيوه، پاپوشي است بسيار سبك و راحت كه توليد آن در شهرستانهاي دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اوليه آن چرم، پنبه و نخ تابيده و پارچه نازك نخي، كتيرا، پوست دباغي شده، موي بز و چسب است كه با ابزار سندان چوبي، مشته، درفش، چسني، دواگير، چاقو، پراز و ... توليد مي شود.نساجي سنتينساجي سنتي در استان خوزستان بويژه در شهرهاي شوشتر و دزفول از قد مت بسيار بالايي برخوردار بوده تا آنجا كه قزبافي (ابريشم بافي) در شهرستان شوشتر به گذ شته هاي بسيار دور باز مي گردد. به طوري كه پارچه پوشش خانه كعبه از ديباي شوشتر تهيه مي شده كه به صورت دووردي و چهاروردي بافته مي شود. از عمد ه محصولات اين رشته جاجيم، زيلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.عبامركز بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قد مت بالايي در اين زمينه برخوردار است. معروفيت عباي بهبهان مد يون كيفيت بالا در بافت و مواد اوليه آن مي باشد. عبا در بهبهان از پشم شتر و نيز از پشم نژاد خاصي از گوسفند عربي بافته مي شود و بجز بازارهاي داخلي به كشورهاي حوزه خليج فارس نيز صادر مي شود.توليدات عشايريوريس بافي (كارتي)، خورجين، چوقا، حور، توبره، جل مهده و ... از انواع بافته هاي عشاير است. اين بافته ها كه بيش از 10 نوع محصول را شامل مي شود عمد تا توسط عشاير بختياري در شمال خوزستان در دامنه هاي جبال زاگرس توليد مي شود و تمامي مراحل پشم چيني، پشم ريسي، رنگرزي تا مرحله بافت آنها توسط خود عشاير صورت مي گيرد.خراطيمركز هنر-صنعت خراطي خوزستان، شهرستان دزفول است كه از قد مت زيادي برخوردار مي باشد و توليدات آن در بازار قد يم دزفول كاملا رايج است. محصولات زيبايي از قبيل مبلمان، جالباسي، قليان، گهواره، سبد هاي نگهداري مجلات و روزنامه، ميل زورخانه، جا كفشي، ظروف مختلف و قطعات ظريف هنري از عمده توليدات اين هنر-صنعت محسوب مي شود. مواد اوليه اين رشته انواع چوب است.محرققدمت محرقكاري در استان خوزستان زياد نيست و رشته اي جوان محسوب مي شود اما به دليل فراواني مواد اوليه آن در استان، گسترش وسيعي پيدا كرده و هم اكنون در اكثر شهرستانها و در مراكز آموزش صنايع دستي استان به علاقه مندان آموزش داده مي شود. محرق كاري شباهت زيادي به معرق چوب دارد با اين تفاوت كه تابلوهاي محرق، ساده تر و سريع تر از تابلوهاي معرق ساخته مي شود. مواد اوليه اين هنر، ساقه جو و گند م است كه با تكنيكي بسيار ساده بر روي زمينه پارچه اي يا سطوح صاف چسبانده مي شود.ورشوورشوسازي دزفول كه از نظر اهميت، دومين رتبه كشور را داراست با ظروف بسيار متنوع و كاربردي از اهميت ويژه اي برخوردار است.سماور، قليان، پارچ و ليوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول ترين توليدات اين رشته به شمار مي آيد.ميناكاريميناكاري روي طلا از هنرهاي خاص استان است كه توسط صابئين مندايي-پيروان حضرت يحيي (ع)-در استان انجام مي شود. تعدادي از هنرمندان اين رشته در استان آوازه جهاني دارند و آثارشان منحصر به فرد است. آنان با ظرافت خاصي نقشهاي نخل و قايق روان بر روي كارون و كاروانهاي شتر را بر روي ميناي ريخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمايل، گرد نبند، سينه ريز، گوشواره و انگشتر به ياد گار مي نگارند. اين آثار علاوه بر جنبه اقتصادي، داراي ارزش هنري بسيار بالايي هستند.

درسه عماديه - گرگان

تصوير خلاصه: Array
مكان:  تاريـخي
فرهنگي

برج رسكت‌ - ساري

تصوير خلاصه: 
مكان:  تاريـخي

سربند تپه نمين - اردبيل

تصوير خلاصه: Array
آدرس:  12 كيلومتري راه شوسه اردبيل
مكان:  تاريـخي

سرعين - اردبيل

تصوير خلاصه: Array
آدرس:  ۲۵ كيلومتري اردبيل
مكان:  طبـيـعي
تفريـحي

باغو از آبادي‌هاي قديمي كيش است كه در جنوب غربي جزيره قرار دارد در حال حاضر، اين آبادي جز چند خانوار دامدار، سكنه ديگري ندارد. در بين بوميان، حاصلخيزي اين منطقه زبانزد است

دراين منطقه بيشه انبوهي از انواع درختان بومي به چشم مي‌خورد كه در آن ميان، مجموعه درختان كهنسال لور زيبايي چشمگيري دارد. به منظور گسترش امكانات تفريحي و توسعه فضاي سبز در جزيره و بهره‌برداري از زيبايي‌هاي طبيعي روستاي باغو كه از خاكي مستعد برخوردار است «پارك دليران» با وسعت 60 امكانات تفريحي و توسعه فضاي سبز در جزيره و بهره‌برداري از زيبايي‌هاي طبيعي روستاي باغو كه از خاكي مستعد برخوردار است «پارك دليران» با وسعت 60 هكتار در اين منطقه احداث شده است .

آب انبار كيش

يكي از روشهاي ذخيره آب آشاميدني در قديم الايام در جزيره كيش، ساخت آب انبار بوده است. در سال 1372 جهت جمع آوري آب هاي سطحي، يك آب انبار دو قلو با پنج بادگير به سبك معماري سنتي يزدي در محل يك آب انبار باستاني در محدوده شهر حريره در نزديكي مجموعه درخت سبز ساخته شد.

با توجه به ساخت و سازهاي كيش و از بين رفتن مسير آبهاي سطحي منتهي به آب انبارهاي سنتي، اين آب انبارها كاربري اصلي خود را از دست داد و امروزه از دستگاه هاي آب شيرين كن براي تهيه آب شيرين استفاده مي شود. معماري خاص اين بنا ياد آور ايام گذشته و براي گردشگران بسيار جالب و ديدني است.

پاياب

پاياب، دهليز يا نقبي است كه در سطح زمين در كنار دهانه چاه قنات حفر با شيب تند و با استفاده از تعدادي پله به سطح آب جاري قنات در زيرزمين مي رسد. هر چه عمق چاه بيشتر باشد، اين نقب طولاني تر و تعداد پله هاي آن زيادتر مي شود.

زاويه حفر دهليز را طوري محاسبه مي كنند كه آخرين پله پاياب به انتهاي ميله (چاه) قنات برسد تا از روشنايي نوري كه از دهانه چاه به سطح آب مي تابد براي روشنايي محوطه پاياب استفاده شود. معمولا در اطراف آخرين پله محوطه ايجاد مي شود كه در روزهاي گرم تابستان، هوايي ملايم و دلپذير دارد و براي استراحت از آن استفاده مي شود.

پاياب كيش كه قدمتي دو هزارساله دارد در محلي در نزديكي مجموعه درخت سبز قرار گرفته است. اين محل در سال هاي اخير به نحو زيبايي بازسازي شده و هم اكنون يكي از جاذبه هاي سياحتي جزيره است كه تعداد زيادي از مسافران را به سوي خود مي‌كشاند. در اين محل يك چايخانه و رستوران غذاهاي سنتي ايراني براي پذيرايي از گردشگران داير گرديده است.

دهبار هرمزگان - آكا ايران

شهميرزاد سمنان - آكا ايران