فردوس را بيشتر بشناسيم


شهرستان فردوس به مركزيت شهر فردوس، در شمال استان خراسان جنوبي و بين ۳۹-۳۲ درجه تا ۴۲-۴۳ درجه عرض شمالي و ۵-۷۵ تا ۵۵-۵۸ درجه طول شرقي واقع شده‌است. اين شهرستان، از شمال به شهرستان‌هاي بردسكن و گناباد، از شرق به شهرستان‌هاي گناباد و سرايان و از جنوب و غرب به شهرستان بشرويه محدود مي‌شود. مساحت شهرستان ۱۳٬۲۷۷ كيلومتر مربع است.

پيشينه شهرستان تا امروز
اين شهرستان در سال ۱۳۲۶ پس از افزايش تعداد شهرستان‌هاي استان خراسان از ۷ شهرستان به ۱۱ شهرستان، هم‌زمان با شهرستان‌هاي نيشابور، كاشمر و درگز تأسيس گرديد. شهرستان فردوس در ابتدا مشتمل بر بخش‌هاي مركزي، طبس و بشرويه بود.‎ در لغت‌نامه دهخدا، در مورد تقسيمات كشوري شهرستان فردوس آمده‌است: «شهرستان فردوس از سه بخش به نام حومه، بشرويه و طبس تشكيل شده، جمع قراء و قصبات آن ۴۵۳ و تعداد نفوس شهرستان ۵۵٬۸۷۸ تَن است.»

در تيرماه سال ۱۳۳۹، بخش طبس از شهرستان فردوس جدا شده و به صورت شهرستان درآمد و همچنين بخش سرايان نيز از بخش مركزي (بخش حومه در آن زمان) جدا شده و به يك بخش مستقل تبديل شد.‎ پس از تقسيم استان خراسان به سه استان در سال ۱۳۸۴، بخش سرايان از اين شهرستان جدا شده، به شهرستان تبديل شد و به استان خراسان جنوبي ملحق گرديد. تا اسفند ۱۳۸۵، شهرستان فردوس متعلق به استان خراسان رضوي بود كه در اين زمان طي مصوبه دولت به استان خراسان جنوبي ملحق گرديد.‎ اين موضوع، واكنش‌ها و مخالفت‌هاي شديدي را در بين مردم در پي داشت. همچنين در آبان سال ۱۳۸۷، بخش بشرويه به شهرستان ارتقا يافت و از اين شهرستان جدا شد. در حال حاضر اين شهرستان، شامل يك بخش (مركزي) و ۳ دهستان بوده و متعلق به استان خراسان جنوبي مي‌باشد.

مشخصات كلي شهرستان
اين شهرستان، داراي ۲ شهر فردوس و اسلاميه، يك بخش و ۳ دهستان است. همچنين اين شهرستان، تعداد ۷۷۱ آبادي دارد كه از اين ميان، ۱۶۵ روستا داراي سكنه مي‌باشند.

بخش مركزي
دهستان باغستان
دهستان برون
دهستان حومه
شهرها: اسلاميه و فردوس

جمعيت
بر اساس سرشماري عمومي نفوس ومسكن در سال ۱۳۷۵، جمعيت اين شهرستان با احتساب بخش سرايان ۸۶٬۶۲۵ نفر بوده كه پس از انتزاع بخش سرايان و بر اساس سرشماري سال ۱۳۸۵، جمعيت آن بالغ بر ۶۱٬۳۴۶ نفر بوده‌است.‎ با توجه به ارتقاي بخش بشرويه به شهرستان و جداشدن آن از اين شهرستان، جمعيت محدودهٔ كنوني اين شهرستان در سرشماري سال ۱۳۸۵، ۳۸٬۳۰۱ نفر بوده‌است.
‎ ميزان باسوادي در شهر فردوس، ۹۱٫۱٪ و در شهرستان فردوس، ۸۴٫۴٪ است كه از ميانگين كشور و استان، بسيار بالاتر است

جاذبه‌هاي گردشگري
شهرستان فردوس، از جمله شهرستان‌هاي تاريخي كشور است كه از ۱۹۰ اثر تاريخي شناسايي شده در آن، تاكنون ۹۰ اثر به ثبت آثار ملي رسيده‌اند.

مهمترين جاذبه‌هاي گردشگري اين شهرستان عبارتند از:

آبگرم معدني فردوس
مدرسه علميه عليا
مسجد جامع تون
قنات بلده
مسجد، آب انبار و حمام كوشك
كوه قلعه فردوس
روستاي ييلاقي باغستان عليا
روستاي ييلاقي بيدسگان
قلعه حسن‌آباد

ويژگي‌هاي اقليمي
اين شهرستان با توجه به موقعيت جغرافيايي و عدم وجود توده‌هاي مرطوب و كوهستان‌هاي مناسب و به علت مجاورت با دو كوير مركزي و نمك داراي آب و هواي صحرايي، خشك و كم‌باران مي‌باشد. ميانگين ميزان بارندگي اين شهرستان در حدود ۱۵۵ ميلي‌متر در سال است. اين شهرستان به لحاظ وسعت زيادش از نظر آب و هوايي داراي دو منطقه متفاوت است:

-مناطق كوهپايه‌هاي شمالي كه معمولاً داراي زمستان‌هاي بسيار سرد و تابستان‌هاي معتدل مي‌باشد كه شهرهاي فردوس و اسلاميه تقريباً در اين ناحيه قرار دارند و علت وجود اين آب و هوا عمدتاً كوهستاني و مرتفع بودن آن است.

-قسمت جنوب و جنوب غربي كه داراي تابستان‌هاي فوق‌العاده گرم و خشك مي‌باشد

وضعيت كشاورزي
با توجه به ميزان بارندگي كم در اين شهرستان، عمدهٔ زمين‌هاي كشاورزي به صورت آبي مي‌باشند. كل سطح زير كشت اين شهرستان در حدود ۲۷٬۰۰۰ هكتار است. از اين ميان، نزديك به ۸٬۰۰۰ هكتار، به صورت ديم بوده و بقيه آبي هستند. مهم‌ترين محصولات باغي اين شهرستان، انار و پسته هستند كه سطح زير كشت انار در اين شهرستان، ۲۱۰۰ هكتار با ميزان توليد سالانه بيش از ۳۰ هزار تن (حدود ۴۰ درصد توليدات باغي استان خراسان جنوبي) و توليد پسته در سال ۱۳۸۸ از ۳۱۰۰ هكتار سطح زير كشت اين محصول، حدود ۳۰۰۰ تن بوده‌است.همچنين در سال ۱۳۸۴، ۱۱ تن زعفران خشك در اين شهرستان توليد شده‌است.

دشت فردوس، در پايين‌دست اين ارتفاعات قرار دارد كه شهر فردوس در آن واقع شده‌است. وسعت حوضه آبريز دشت فردوس ۱٬۳۶۰ كيلومتر مربع است كه ۵۰۰ كيلومتر مربع آن را دشت و بقيه را ناهمواري‌ها تشكيل مي‌دهند.بلندترين نقطهٔ آن، قله سياه‌كوه و پايين‌ترين نقطهٔ خروجي دشت ۱٬۱۰۰ متر بلندتر از سطح دريا است.

همچنين در جنوب غربي شهر فردوس، رشته كوه كم‌ارتفاعي وجود دارد كه در نهايت به كوه‌هاي بيرجند مي‌پيوندد كه دو قله آن به نام‌هاي كوه قلعه و كوه قلعه حسن‌آباد آثار تاريخي دوران اسماعيليه را در خود جاي داده‌اند.

پوشش گياهي
با توجه به ميزان بارش كم، درجه حرارت بالا، جنس خاك و ساير شرايط طبيعي و جغرافيايي در شهرستان فردوس، پوشش گياهي از نوع استپي است كه بر حسب ميزان رطوبت تغيير مي‌كند و اين پوشش در قسمت‌هاي شمالي و مرتفع انبوه بوده و تبديل به مراتع مي‌شود. مهم‌ترين گياهان استپي شهرستان عبارت‌اند از: خارشتر، گون، گز، قيچ، تاغ، تريخ، اسپند و شوركده كه اغلب از نوع گياهان سازگار به شوري مي‌باشند. ويژگي عمده تمامي اين ناحيه تنك بودن پوشش گياهي آن است كه به ندرت بيش از يك سوم خاك را مي‌پوشاند. در بين گياهاني كه به طور طبيعي رشد مي‌كنند، گياهاني كه مصرف دارويي دارند در منطقه يافت مي‌شوند كه بعضي از اين گياهان عبارت‌اند از ختمي، باديان، ترنجبين، زرشك، زيره، خارخشت، شويد، كلپوره، كاسني و بارهنگ.

راه‌ها
شهرستان فردوس، در مجموع داراي ۴۱۵ كيلومتر جادهٔ آسفالته بوده كه ۳۸ كيلومتر آن بزرگراه است. همچنين ‪ ۹۷‬درصد روستاهاي با بيش از ‪۲۰‬ خانوار جمعيت در اين شهرستان از راه آسفالته برخوردارند كه بيشترين ميزان در استان خراسان جنوبي است

محصولات فردوس
از مهم‌ترين صنايع دستي شهرستان فردوس مي‌توان پارچه بافي (تون بافي)، سفالگري، برك بافي، قالي، گليم، نمد مالي، مشبك و معرق كاري را نام برد.

محصولات و سوغات اصلي منطقه را انار، زعفران، بادام، پنبه، گردو، انواع كشك، قره قروت و زيره تشكيل مي‌دهد. پسته نيز از جمله محصولات شهرستان فردوس است كه در انواع مختلف: كله قوچي، آحمد آقايي، محلي، فندقي و ساير انواع مختلف توليد مي‌شود.