شهرستان تفرش يكي از شهرستان‌هاي استان مركزي در ايران است. اين شهرستان از دو بخش مركزي و فراهان تشكيل شده‌است

تقسيمات كشوري
اين شهرستان در شمال شهرستان آشتيان و جنوب غربي ساوه واقع شده و مركز آن شهر تفرش است. از شمال به ساوه٬ از جنوب و مغرب به اراك، از شرق به قم محدود و مساحت آن حدود ۲۷۹۲ كيلومتر مربع است. در سال ۱۳۱۶ كشور ايران از نظر جغرافيايي به ده استان تقسيم شد و سلطان اباد با شمول قصبه‌هاي تفرش٬ فراهان، آشتيان و غيره به شهرستان تبديل و به نام اراك ناميده شد و تفرش تبديل به بخش گرديد.

 از سال ۱۳۳۷ از شهرستان اراك جدا و با بخشهاي فراهان، آشتيان، خلجستان و نيز دهستان رودبار تبديل به شهرستان گرديد و تابع استان تهران شد. شهرستان تفرش همانند ساير شهرستان‌هاي استان مركزي در پي تصويب نامه سال ۶۷ هئيت وزيران از استان تهران منتزع و جزء استان مركزي قرار گرفت. در سال ۱۳۷۰ شهرستان تفرش شامل ۱۳۱ آبادي بود.

شهرستان دليجان يكي از شهرستانهاي استان مركزي است و مركز آن شهر دليجان است. نراق ديگر شهر آن است

موقعيت و تقسيمات جغرافيايي
شهرستان دليجان در طول جغرافيايي ۵۰ درجه و ۱۶ دقيقه تا ۵۱ درجه و ۵ دقيقه و عرض جغرافيايي ۳۳ درجه و ۴۲ دقيقه تا ۳۴ درجه و ۱۸ دقيقه واقع شده شهر دليجان به‌عنوان مركز اين شهرستان در ارتفاع ۱۵۳۰ متري از سطح دريا قرار دارد اين شهرستان از شمال به استان قم و الز جنوب به استان اصفهان و از شرق به شهرستان كاشان و از غرب به شهرستان محلات همسايه بوده و مساحت آن ۲۱۷۰ كيلومتر مربع مي‌باشد كه در حد ۷٫۴ ٪ از مساحت استان است .

بر اساس تقسيمات كشوري شهرستان دليجان داراي دو شهر دليجان و نراق و يك بخش با نام بخش مركزي، چهار دهستان و صد آبادي داراي سكنه‌است كه از اين تعداد ۲۹ آبادي داراي ۲۰ خانوار و بيشتر هستند. دهستانهاي شهرستان دليجان عبارت‌اند از:

دهستان دودهك
دهستان هستيجان
دهستان جاسب
دهستان جوشق

شهرستان زرنديه با مركزيت شهر مامونيه يكي از شهرستانهاي استان مركزي ايران است. اين شهرستان در جنوب غربي تهران قرار گرفته و در سالهاي اخير از شهرستان ساوه جدا شد.

تقسيمات كشوري
شهرستان زرنديه داراي دو بخش به نامهاي بخش مركزي و بخش خرقان است. اين شهرستان داراي شش دهستان به شرح زير است:

دهستانهاي بخش مركزي:
دهستان حكيم آباد
دهستان خشك رود
دهستان رود شور
نقاط شهري: زاويه، مامونيه و پرندك.
دهستانهاي بخش خرقان:
دهستان الوير
دهستان عليشار
دهستان دوزج
نقاط شهري: رازقان
از نقاط ديدني آن مي‌توان به امامزاده منصور ( ع ) و چند امامزاده ديگر اشاره كرد . سر قلعه كه به گفته پيشينيان استراحت گاه مامون خليفه عباسي بوده است .

جمعيت
بنابر سرشماري مركز آمار ايران، جمعيت شهرستان زرنديه در سال ۱۳۸۵ برابر با ۵۷٬۵۵۰ نفر بوده است كه از اين ميان ۲۹٬۵۱۹ نفر مرد و بقيه زن بوده اند. اين شهرستان ۱۵٬۱۷۴ خانوار دارد

شهرستان آشتيان يكي از شهرستانهاي استان مركزي است

تقسيمات
اين شهرستان داراي يك بخش با نام بخش مركزي، يك نقطه شهري (آشتيان) و سه دهستان است:

دهستان سياوشان
دهستان گركان
دهستان مزرعه نو
در اين شهرستان ۱۰۱ آبادي وجود دارد.

جمعيت
بنابر سرشماري مركز آمار ايران ، جمعيت شهرستان آشتيان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۹٬۴۵۴ نفر بوده است كه از اين ميان ۹٬۰۱۴ نفر مرد و بقيه زن بوده‌اند

سرشناسان
علامه سيد جلال‌الدين آشتياني فيلسوف و عارف نامدار معاصر
دكتر عبدالعظيم قريب پدر علم زمين شناسي ايران
دكتر محمد قريب بنيانگذار طب كودك در ايران
استاد عبدالعظيم قريب ، بنيانگذار ادبيات نوين فارسي
سعيد كاظمي آشتياني، رئيس پژوهشكده رويان
مرزا حسن آشتياني، از علماي موثر در تحريم تنباكو
عباس اقبال آشتياني، اديب
احمد قوام نخست وزير پهلوي
ميرزا مهدي آشتياني(فيلسوف شرق)
پروين اعتصامي(بزرگترين شاعر زن ايران)
ميرزا احمد آشتياني
ايت الله ابوالقاسم دانش آشتياني *محمد مصدق، نخست‌وزير ايران در نهضت ملي شدن صنعت نفت

غلامرضا دانش آشتياني، نماينده شهيد مردم تفرش و آشتيان در انفجار دفتر حزب جمهوري اسلامي

شهرستان خمين يكي از شهرستان‌هاي استان مركزي ايران است . اين شهرستان از دو بخش به نام‌هاي مركزي و كمره تشكيل شده‌است .

شهر خمين مركز اين شهرستان و زادگاه امام خميني است. بيت قديمي امام در اين شهرستان واقع است. اين بيت وسعت زيادي دارد و از چندين حياط تشكيل شده‌است كه از طريق حوض‌هايي به شكل دايره ، قلب و مانند از همديگر تفكيك مي‌شوند . در اين شهر امامزاده‌هاي زيادي نظير امامزاده ابوطالب ، امامزاده محمد و .. وجود دارد. از جمله روستاهاي شهرستان خمين روستاي ريحان است كه در سه كيلومتري جنوب غربي خمين واقع است .

نكته مهم در مورد اين روستا اين است كه چند سال قبل از پيروزي انقلاب اسلامي هيئت امناي روستاي ريحان تصميم گرفتند مرقد امامزاده‌اي به نام امامزاده عبدالعلي واقع در اين روستا كه بر اثر سيل آسيب ديده بود را بازسازي كنند . به دليل آنكه بر اثر سيل صندوق چوبي كه مشخص كننده محل قبر امامزاده بود بر اثر رانش زمين حركت كرده و از مكان اصلي دور شده بود در هنگام خاكبرداري بولدوزر به اشتباه از روي جنازه امامزاده عبور كرده و جنازه امامزاده آشكار شد . جنازه كاملاً سالم بود.

از روستاهاي خيلي مهم اين شهرستان روستاي گوشه محمدمالك مي‌باشد كه داراي سرچشمه آبي زيبا مي‌باشد و چشمه مملو ازماهي قزل آلا بوده‌است . مقبره محمدمالك بن اشتر نيز در اين روستا مي‌باشد فاصله روستا تا شهر ۱۲ كيلومتر داراي باغ‌هاي فراوان انگور مي‌باشد داراي آب لوله كشي برق گاز تلفن و...مي‌باشد.

تقسيمات كشوري
اين شهرستان داراي دو بخش با نامهاي بخش مركزي و بخش كمره و هفت دهستان است:

دهستانهاي بخش مركزي شهرستان خمين:
دهستان آشناخور
دهستان حمزه‌لو
دهستان رستاق
دهستان صالحان
دهستان گله‌زن
نقطه شهري: خمين

دهستانهاي بخش كمره شهرستان خمين:

دهستان چهارچشمه
دهستان خرم‌دشت
نقطه شهري: قورچي‌باشي

جمعيت
بنابر سرشماري مركز آمار ايران، جمعيت شهرستان خمين در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۱۰۱۹۵ نفر بوده‌است كه از اين ميان ۵۴۷۷۰ نفر مرد و بقيه زن بوده‌اند

شهرستان خُنداب يكي از شهرستان‌هاي تازه‌تأسيس در استان مركزي ايران است . اين بخش مشتمل بر شهر خنداب و پنج دهستان به شرح زير است:

اين شهرستان در سال ۱۳۸۶ خورشيدي با ابلاغ مصوبه كميسيون سياسي دفاعي هيات دولت، از بخش به شهرستان ارتقاء يافت.

بخش مركزي شهرستان خنداب شامل دو دهستان است:

دهستان خنداب
دهستان دهچال
منطقه خنداب با ‪ ۷۲‬هزار نفر جمعيت داراي استعدادهاي ويژه كشاورزي، گردشگري و مزيت استقرار تاسيسات آب سنگين است.

در اين مصوبه همچنين ارتقاي «مشهدالكوبه»به مركزيت دهستان طبق نقشه يك دويست و پنجاه هزارم شامل ‪ ۲۷‬لكه جمعيتي در تصويب نامه هيات وزيران ابلاغ شده‌است.

در تقسيمات جديد، روستاي ساروق نيز به بخش ارتقا يافته كه مركزيت ساروق و دهستانهاي مشهدالكوبه و ساروق در تابعيت اراك ايجاد شده‌است.

روستاي جاورسيان نيز به عنوان مركزيت بخش متشكل از دهستان‌هاي زير در تابعيت شهرستان اراك ارتقا يافته‌است:

دهستان اناج
دهستان سنگ سفيد
دهستان جاورسيان
اين سه دهستان پيش از اين در تابعيت بخش خنداب بودند.

جمعيت
بنابر سرشماري مركز آمار ايران، جمعيت بخش خنداب در سال ۱۳۸۵ برابر با ۵۹۷۲۷ نفر بوده‌است كه از اين ميان ۳۰۰۲۵ نفر نفر مرد و ۲۹۷۰۲ زن بوده‌اند. اين شهرستان ۱۵٫۰۸۹ خانوار دارد

تپه تاريخي آوه در كنار روستاي آوه از توابع شهرستان ساوه قرار دارد.

تاكنون از اين مكان سفالينه‌هاي بسياري استخراج شده است كه عمدتاً به دوره‌هاي پيش از اسلام و نيز برخي هم به دورهٔ بعد از اسلام تعلق دارند.

روستاي آوه در 10 كيلومتري شهر ساوه قرار گرفته است.

بناي حمام چهار فصل در ضلع شرقي خيابان شاهپور ( دكتر بهشتي ) قرار دارد و مربوط به دوران قاجاريه است. بنيانگذار اين بنا شخصي به نام " حاج محمد خوانساري " بود. اين حمام داراي سه قسمت مردانه، زنانه و حمام اقليت هاي مذهبي بود و مانند تمام حمام هاي قديمي كه از آب جاري استفاده مي كردند،چند متر از سطح خيابان پايين تر ساخته شده است . رختكن حمام با كاشيكاري هاي بسيار زيباي هفت رنگ تزئين شده است و سقف حمام روي هشت ستون قرار دارد. اين ستون ها داراي پيچگاه هاي بسيار زيبا و كاشي هاي منقوش است. در حال حاضر اين حمام به عنوان موزه مورد بازديد علاقمندان قرار دارد .

اين مجموعه ي كم نظير از آثار ارزشمند و بسيار زيباي منطقه به شمار مي رود . وجه تسميه آن به واسطه ي تابلوهاي كاشي آن است كه چهار فصل سال بر روي آن ها نقش بسته و در چهار سمت سربينه حمام مردانه نصب است . بر روي اين كاشي هاي خشتي نقوشي از مناظر طبيعي ،شكارگاه و گرفت و گير ديده مي شود.
يكي از زيباترين بخش هاي اين حمام قسمت سر بينه ي زنانه است كه گنبد آن يك پارچه و بدون بر پا داشتن ستون بنا شده است و اين از نظر معماري ،با توجه به امكانات كم آن دوران قابل توجه است. حمام زنانه و بخش اقليت هاي مذهبي يا خصوصي داراي يك سر بينه زنانه است، اما گرمخانه ي آن داراي بخش خصوصي و عمومي است كه شايد بتوان گفت در نوع خود بي نظير است . سربينه ي حمام مردانه با كاشي هاي هفت رنگ با طرح هاي متنوع تزئين شده و تمام سطوح داخلي آن نيز با كاشي و طرح هاي اسليمي و ختايي مزين شده است . گنبد اصلي سر بينه بر روي هشت ستون اصلي قرار دارد . اين ستون ها نيزبه شكل هنرمندانه اي كاشيكاري شده و داراي پيچك هاي بسيار زيبايي است